Er zijn ongetwijfeld mensen die helemaal niet weten wat ik in’t dagelijks leven allemaal doe, laat staan dat ik bezig ben met zoiets archaïsch als een IJzerbedevaart. ’t is simpel: Het is mijn familiaal erfgoed, omdat ze mijn overgrootvader als eerste symbool van die ontvoogdingsstrijd hebben gekozen. Ik ben daardoor zo’n beetje een specialist in die materie geworden en gebruik die kennis zowel om erfgoedmatig als artistiek werk te leveren. Daardoor werd ik gevraagd om in de AV van het Museum aan de IJzer te stappen die die site beheert en die geschiedenis daar in het museum ontsluit. Ja dat is het IJzerbedevaartcomite eigenlijk: ge kunt maar beter mee aan’t stuur zitten als je wil werken aan dat erfgoed en de lessen die je uit die geschiedenis haalt. Dat moest allemaal niet veel ruchtbaarheid krijgen, dat is werk achter de schermen, van een plek die al lang niet meer dat zwaarwichtig symbool is in een huidig politiek en maatschappelijk klimaat maar wel de historische basis vormt van de vlaams nationalistische partijen van nu. Het is ook wat nostalgie als Diksmuidse Brusselaar denk ik eigenlijk…
En dan wordt je gevraagd om van die jubileum editie weer een èchte bedevaart te maken, en ze schuiven een titel onder je neus: ‘Klaar voor de toekomst’… Je krijgt zo goed als carte blanche en door corona komt het uiteindelijk allemaal op één paar schouders terecht en moet het film worden in plaats van live. En dan begin je te puzzelen aan zo’n verhaal van 100 jaar en wat dat kan betekenen voor de toekomst. Welke stemmen wil je dan aan bod laten komen op zo’n plek?Mijn concept was simpel: Honderd jaar geleden kozen die Vlaams-nationalisten een kunstenaar als symbool voor hun strijd tegen een discriminatie die ze hadden ervaren. Honderd jaar na die eerste hulde drukken de zelfverklaarde erfgenamen van die beweging zich met een onwaarschijnlijk dédain uit over hun kunstenaars.
Wel, laat ik dan op die plek, die voor die Vlaams nationalisten het symbool is voor hun strijd tegen onrecht, de kunstenaars weer aan het woord die van onrecht wel iets kennen: Fleur Pierets over haar engagement, Hind Eljadid ging aan de slag met de pascifistische gedichten van Wouter Debruyne die daar in de jaren ’80 werden gebracht en Tom Kestens heeft het klappen van de zweep in de cultuursector sinds november proberen om te turnen naar iets positiefs. Augustijn bracht twee liedjes, eentje over de zoon van uw vader zijn, in zijn geval is dat Willem Vermandere. Bleri Lleshi mocht afsluiten met een dwarsdoorsnede van de boodschap die hij neerpende in “Wat na corona: brief aan Vlaanderen” (en die potverdikke spontaan applaus kreeg na zijn tussenkomst. ‘Tjakkaaa!’-stond ik daar een vreugdedansje te doen achterin de regie!) Traditioneel zat er ook de pascifistische boodschap in van VOS Vlaamse Vredesvereniging over 75jaar atoombewapening na de bommen op Hiroshima en Nagasaki, gebracht door jong en oud. Dat alles sluit dan af met de speech van de voorzitter, Paul De Belder, die al graag eens knuppels in vlaamse hoenderhokken gooit. Het is doorspekt met mijn interpretatie van dat historisch relaas en een massa archiefbeelden (die ik ook in de video’s voor de tentoonstelling heb moeten verwerken, ook dat is er trouwens: een tentoonstelling over die 100 jaar) Maar, ‘t geestigste was dit: op zoek gaan naar de petite histoire in die geschiedenis, van een generatie die heel andere tijden heeft meegemaakt. Bomma’s en bompa’s die vertellen over den ouden tijd in Diksmuide.
Onthou vooral dit: het is een aanzet tot discussie, dialoog en reflectie, geen conclusie ervan. Ik hoop hier veel commentaar op te krijgen eigenlijk. De N-VA prominenten zaten vooraan, de KVHV petjes en lintjes waren er ook, naast de vele grijsaards. Allemaal traditionele elementen, net zoals de bloemenhulde en de vlaggenstoet. De vlaamse leeuw is daar luidkeels door mondmaskers gezongen geweest en ik heb meegedaan. et alors? Ja zeg, is alles dan aangebrand door die kloothommels? (t’is zoals nog eens naar de mis moeten gaan als ongelovige: ga je dan ter communie ook al geloof je niet? Omdat het nog eens mag gelijk vroeger…)
De toekomst voor die plek is duidelijk: intersectioneel aan de slag gaan met al wie onrecht ervaart en aankaart, een forum bieden voor wie op de barricaden staat, en dat in die geschiedenis van 100jaar ijzerbedevaarten en vlaamse beweging inbedden.
Ga er even voor zitten, want ’t is slow cinema… goed voor een uur en twaalf minuten.